کشورهای اروپایی میراث دار امپراتوری روم غربی بعد از قرن‌ها تنش و درگیری و جنگ‌های مذهبی و قومیتی که خسارات زیادی به بار آورده بود به این نتیجه رسیدند که به جای تمرکز بر مسائل اختلاف برانگیز و تعصبات قومی و مذهبی شدید، بر مسائل و منافع مشترک متمرکز شوند و بتوانند زرّادخانه‌های تسلیحاتی یکدیگر را کنترل نموده تا مانع از وقوع جنگ‌های ویرانگر آتی شوند و از منافع اقتصادی با هم بودن و هم افزائی ناشی از آن بهره‌مند شوند و با کمک یکدیگر، مسیر توسعه متوازن همه جانبه را طی نمایند.
ثمرات این اتحاد بعد از 27 سال همگرائی کامل بین کشورهای اروپایی در حال حاضر به خوبی نمایان شده؛ ایجاد پول واحد، کمیسون، پارلمان و دیوان دادگستری و تسهیل در تردد اتباع کشورهای عضو و تقارب دینی، زبانی و حتی نژاد و قومیتی به وجود آمده در اروپا از نتایج آن می‌باشد.
اکنون به خاورمیانه نظری بیندازیم؛ وضعیت در اینجا بسیار متفاوت‌تر است. سرزمینی که مردمان آن میراث دار پیامبران الهی و ادیان آسمانی هستند و از قرن‌ها پیش تحت لوای امت اسلامی میراث مشترکی به نام دین اسلام و شریعت محمد(ص) را پیش خود به امانت دارند.
اما مدت‌هاست که امت اسلامی به جای داشتن حس برادری با هم تلاش می کنند همچون دوره‌ی پیش از اسلام بر برتری قومی و نژادی تکیه نموده و با آن بر اختلافات داخلی این سرزمین بیافزایند و بهانه‌ای برای تداوم حضور قدرتهای بزرگ بیگانه در منطقه و چپاول ذخایر و سرمایه‌های ارزشمند منطقه فراهم نمایند و همچنان برای سالها و حتی قرنهای متمادی این منطقه را ناامن و درگیر اختلافات قومی و مذهبی نمایند.
چند روز قبل متأسفانه رئیس جهور ترکیه در مراسم رژه نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان در باکو اشعاری را به زبان آورد و از ادبیاتی استفاده نمود که داغ همه ما را تازه کرد و دوران سلطه بیگانگان بر کشور و عهدنامه ننگین گلستان و ترکمچای را در یادها زنده نمود. اما بی شک آقای اردوغان و مقامات ترکیه شب 15 ژوئیه 2016 (شب کودتا) و حمایت‌های بی دریغ جمهوری اسلامی ایران و نقش بی بدیل سردار شهید سپهبد سلیمانی را در بشکست کشاندن کودتاچیان در ترکیه بهتر از همه می‌دانند و اینکه در آن ماجرا، ایران تمام قد جلوی طرح براندازی ترکیه که یک طرح آمریکائی-صهیونستی- سعودی بود ایستاد و بنا به اظهار مدیر شبکه تلویزیونی قدس ترکیه سردار سلیمانی یک تنه کودتا را خنثی نمود از طرفی برادران دینی‌مان در جمهوری آذربایجان کمک‌ها و خدمات ارزشمند دولت و ملت ایران را در اولین جنگ قره باغ پس از فروپاشی شوروی در حدود 30 سال پیش را از یاد نبرده‌اند و آقای الهام علی اف و مقامات آن کشور به خوبی بر این امر واقفند که اگر این معاضدت‌ها نبود درهمان زمان حتی باکو نیز به اشغال در می‌آمد و باز این همراهی ایران بود که در جنگ اخیر قره‌باغ باعث آزادی سرزمینهای اشغال شده گردید و فصل‌الخطاب این ماجرا، جمله تاریخی حضرت آیت ا... خامنه ای در حمایت از آذربایجان که فرمودند "قره باغ خاک اسلام است"
یقیناً تلاش‌ها و کمکهای جمهوری اسلامی ایران جهت نزدیکی کشورهای منطقه، بخصوص در زمانهای اوج بحران و فروپاشی آنها و نقش کشورمان در تثبیت و تقویت آن دولتها خود بحث مفصلی است؛ کما اینکه اگر این یاری ها نبود اکنون ما با تعداد زیادی از کشورهای هرج و مرج زده و بدون دولت در کل خاورمیانه مواجه بودیم که از عراق و سوریه و لبنان و ترکیه تا یمن و افغانستان و حتی بعضی از کشورهای حوزه خلیج فارس را شامل می‌شد.
اندیشمندان در کشورهای اسلامی به خوبی می دانند، راهی که جمهوری اسلامی ایران در دفاع از تمامیت ارضی و همگرائی این کشورها پیش گرفته، ادامه همان راهی است که حدود 150 سال پیش توسط سیدجمالدین اسدآبادی تحت عنوان ((اندیشه اتحاد اسلام)) در ابتدا با هدف نزدیکی کشورهای ایران، مصر و افغانستان و پیوستن سایر بلاد اسلامی به آن شروع گردید و بعدها با ایجاد کشورهای غیرمتعهد با همکاری ایران، مصر و اندونزی شکل اولیه به خود گرفت و اکنون این اندیشه با رهبری حکیمانه حضرت آیت ا... خامنه ای ادامه و استمرار دارد.
فارغ از تنش به وجود آمده ناشی از سخنان رجب طیب اردوغان و متعاقب آن تماس وزیر خارجه ترکیه با آقای ظریف مبنی بر عدم وجود سؤ نیت در اظهارات مزبور، سوال اساسی این است که آیا کشورهای اسلامی همانند اتحادیه اروپا قادر به تشکیل یک اتحادیه با همان مقیاس و تعاریف خواهند بود یا حداقل می‌توانند اتحادیه‌‌ای برای همسویی در فعالیتهای اقتصادی ایجاد کنند و آیا چنین طرح و الگویی امکان شکل گیری در میان این کشورها را خواهد داشت؟
ظاهراً سابقه تاریخی منطقه به عنوان سرزمینهای اسلامی و نیز وجود سازمانهای بین المللی فعالی همچون اوپک و جنبش عدم تعهد(با اکثریت کشورهای اسلامی عضو)، اکو، کنفرانس اسلامی و بانک جهانی اسلام، ایجاد چنین اتحادیه ای را ممکن می‌سازد لیکن بنظر می‌رسد چنین موضوعی نیازمند افزایش ظرفیت تحمل همدیگر و چشم پوشی از اختلافات کوچک و کاهش تنش‌ها و تلاش در جهت تقریب دینی در کنار تقویت دیپلماسی سیاسی و اقتصادی، علی الخصوص در ارتباط با کشورهای همسایه می‌باشد و این امر مستلزم تقسیم کار بین بخش خصوصی و دولت در این زمینه و نیز استفاده از استعداد و توان اندیشمندان و فعالین اقتصادی مسلمان مصلح به منظور تبدیل آن به یک خواسته عمومی و نیاز دولتهای اسلامی می‌باشد. چرا که ما شهروندان کشورهای خاورمیانه قبل از آنکه دارای قومیت و نژاد خاصی باشیم، میراث دار شریعت پیامبر و در واقع ما همه امت رسول ا... هستیم پس ایجاد چنین وحدتی دور از دسترس نخواهد بود.
امید است که این پیشنهاد سرآغازی برای شکل گیری فصل جدیدی از مناسبت اقتصادی و تحکیم روابط و همکاری مشترک در زمینه‌های مختلف بین کشورهای اسلامی در آینده باشد.
