ترکيه و رژيم صهيونيستي پس از سه سال مذاکره، توافقنامه عادي سازي روابط را امضاء کردند.
منابع خبري ترکيه از نهايي شدن توافق ميان آنکارا و رژيم تل آويو براي عادي سازي روابط ديپلماتيک بعد از 6 سال خبر داده‌اند.
اگر چه خبر رسانه هاي ترکيه عمدتا به نقل از منابع رژيم صهيونيستي است، اما گفته مي شود، بينالي ييلديريم، نخست وزيرترکيه امروز رسما امضاء توافقنامه با رژيم صهيونيستي را اعلام مي کند. پيش از نشست نمايندگان ترکيه و رژيم صهيونيستي، رئيس جمهور و نخست وزير ترکيه با خالد مشعل، رئيس دفتر سياسي جنبش حماس در استانبول و پشت درب هاي بسته ديدار کردند.
ترکيه، شش سال پيش و پس از حمله رژيم صهيونيستي به کشتي مرمره آبي که حامل کمک هاي بشردوستانه براي مردم غزه بود در ظاهر روابط خود را با اين رژيم قطع کرد.
روزنامه ديلي صباح ترکيه به نقل از يک مقام اسرائيلي که در اين گزارش به نام وي اشاره‌اي نشده است، نوشت اسرائيل و ترکيه درباره عادي سازي روابط به توافق دست يافتند.
هيات‌هاي ديپلماتيک ترکيه و اسرائيل روزهاي شنبه و يکشنبه در رم پايتخت ايتاليا ديدار و درباره اين توافق مذاکره کردند.
براساس گزارش‌هاي منتشره، اسرائيل با پرداخت غرامت به قربانيان حمله به کشتي کمک رسان ماوي مرمره به نوار غزه و همچنين عذرخواهي درباره اين حمله موافقت کرده است.
کارشناسان معتقدند، تنها مانع باقي مانده در روابط تل آويو و آنکارا، موضوع نوار غزه است. ترکيه خواستار تضمين ارسال کمک‌هاي بشردوستانه به نوار غزه است تا مشکلات زيرساختي و انرژي اين منطقه تحت محاصره حل و فصل شود.
رسانه‌هاي اسرائيلي گزارش دادند کابينه رژيم اسرائيل قرار است اين هفته تشکيل جلسه دهد تا اين توافق را تاييد کند.
اگرچه هنوز مقامات ترکيه درباره اين زمان بندي تاييد اين توافق اظهار نظري نکرده‌اند.
توافق آنکارا با تل آويو خشم خانواده هاي قربانيان حادثه حمله به کشتي ماوي مرمره را بر انگيخته است.
ترکيه زماني مهم‌ترين متحد رژيم اسرائيل در منطقه خاورميانه به شمار مي‌آمد اما روابط دو جانبه آنها در تاريخ 31 مي 2010 (10 خرداد 1389) پس از حمله کماندوهاي اسرائيلي به کشتي ماوي مرمره ترکيه که حامل کمک‌هاي بشردوستانه براي ساکنان نوار غزه بود، تيره شد.
در اين حمله 10 فعال حقوق بشر ترکيه کشته شدند. در پي اين حادثه و عدم عذرخواهي مقامات تل آويو از آنکارا، ترکيه در سپتامبر 2010 (شهريور 1389) همکاري‌هاي نظامي خود با اسرائيل را متوقف و سفير اين رژيم را از آنکارا اخراج کرد.
توافق با ترکيه گامي مهم است
بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم اسرائيل توافق با ترکيه را «گامي مهم» خواند.
به گزارش رويترز، نتانياهو روز دوشنبه (7 تير) اعلام کرد اين توافق همچنين تاثير بسزايي بر اقتصاد رژيم اسرائيل خواهد داشت.
وي پس از ديدار با جان کري، وزير امور خارجۀ امريکا در رم، گفت: «به نظرم عادي‌سازي روابط گامي مهم است. اين توافق پيامدهاي بسياري براي اقتصاد اسرائيل به همراه خواهد داشت.»
نخست وزير رژيم اسرائيل افزود جزئيات اين توافق را بعداً اعلام خواهد کرد.
کري نيز در سخنانش اين توافق را «گامي مثبت» توصيف کرد.
اتحاد براي رويارويي با ايران
به نوشته وال استريت ژورنال مقامات آمريکايي بر اين باورند توافق ترکيه و اسرائيل به اين جهت حاصل شده است که دو طرف افزون بر منافع اقتصادي و امنيتي مشترک، نظارت بر فعاليتهاي ايران در منطقه را مدنظر داشته باشند.
روزنامه آمريکايي وال استريت ژورنال نوشت: مقامات آمريکايي بر اين باورند توافق ترکيه و اسرائيل به اين جهت حاصل شده است که دو طرف افزون بر منافع اقتصادي و امنيتي مشترک، ضرورت مانع شدن از گسترش جنگ سوريه و نظارت بر فعاليتهاي ايران در منطقه را مد نظر داشته باشند.
اين روزنامه در مطلبي به قلم ند لوين نوشت: اسرائيل و ترکيه پس از شش سال خصومت تصميم گرفته اند روابط کامل ديپلماتيک را از سرگيرند که اين اقدام زمينه را براي آغاز مجدد همکاري اين دو متحد آمريکا و کاهش محاصره نوار غزه توسط اسرائيل فراهم مي کند. مقامات اسرائيلي و ترکيه اي اواخر روز يکشنبه اعلام کردند در مذاکرات رم به توافقي دست پيدا کرده اند که روز دوشنبه در بيت المقدس و آنکارا به طور عمومي اعلام خواهد شد. بنيامين نتانياهو نخست وزير اسرائيل براي ديدار با جان کري وزير امور آمريکا و گفتگو در خصوص اين توافق در رم حضور داشت.
تلاش براي آشتي بين ترکيه و اسرائيل در حالي صورت گرفته است که تهديدهايي براي هر دو طرف وجود دارد. ترکيه و اسرائيل با جنگ سوريه در مرزهاي خود، ظهور گروه افراطي دولت اسلامي(گروه تکفيري صهيونيستي داعش) و آنچه بسياري از دولت هاي منطقه خط مشي نظامي و سياسي تهاجمي ايران توصيف مي کنند، روبرو هستند.
بازي با کارت غزه
اين توافق به کنترل هاي شديد اسرائيل بر مرزهاي غزه که تحت اداره حماس قرار دارد پايان نمي دهد. اين کنترل هاي شديد از سال دو هزار و هفت براي کنترل نظامي حماس به اجرا در آمده و ترکيه خواستار لغو اين محدوديتهاست. در عين حال، ترکيه در مصالحه اي که به چند ماه بن بست پايان داد، اجازه مي يابد از طريق بندر اسدود کمک هايي به غزه ارسال کند.
ترکيه همچنين اجازه خواهد داشت يک بيمارستان دويست تختخوابي، نيروگاههاي جديد، ساختمانهاي مسکوني و ديگر تاسيسات زير بنايي به شدت مورد نياز را در نوار جنگ زده غزه احداث کند.
يک مقام ارشد ترکيه گفت اسرائيل همچنين اين امکان را براي ترکيه فراهم خواهد کرد تا اجراي طرح هاي مهم توسعه اي را در کرانه غربي رود اردن آغاز کند.
کرانه غربي از سرزمين هاي فلسطين است که کنترل مرزهاي آنجا نيز در اختيار اسرائيل قرار دارد. يک مقام اسرائيلي گفت علاوه بر اين، ترکيه و اسرائيل روابط نظامي و اطلاعاتي برقرار مي کنند. روابط نظامي و اطلاعاتي ترکيه و اسرائيل در دهه هاي هزار و نهصد و نود و اوايل دهه دو هزار افزايش يافته بود.
روابط ترکيه و اسرائيل سال دو هزار و ده قطع شد. ده شهروند ترکيه و يک آمريکايي ترک تبار در زمان حمله کماندوهاي اسرائيلي به يک کشتي ترکيه اي کشته شدند. اين کشتي حامل فعالاني بود که سعي داشتند با شکستن محاصره غزه، از طريق دريا وارد نوار غزه شوند.
اوباما ميانجيگري مي کند
نتانياهو در پي در خواست باراک اوباما رئيس جمهور آمريکا سال دو هزار و يازده با تماس تلفني با رجب طيب اردوغان رئيس جمهور فعلي ترکيه از وي عذرخواهي کرد. مذاکرات جدي براي پايان دادن به اختلافات اواخر سال گذشته آغاز شد. اين مذاکرات به تشويق آمريکا ولي بدون مداخله مستقيم اين کشور برگزار شد.
مقامات آمريکايي گفتند اين توافق در نهايت به اين دليل حاصل شد که ترکيه و اسرائيل متوجه شدند منافع اقتصادي و امنيتي دارند. ضرورت مانع شدن از گسترش جنگ سوريه و نظارت بر فعاليت ايران در منطقه از جمله اين منافع است.
در حالي که ترکيه و اسرائيل تعداد معدودي متحد در منطقه دارند، هر دو تلاش مي کنند به هم نزديک شوند. روابط نزديک ترکيه با روسيه نيز ماه نوامبر قطع شد زماني که ترکيه يک فروند بمب افکن روسيه را که نزديک مرز ترکيه در حال بمباران نيروهاي مخالف اسد بود سرنگون کرد.
مذاکرات اسرائيل و ترکيه پس از تيرگي روابط آنکارا با مسکو - يکي از بزرگترين شرکاي تجاري آنکارا _ آغاز شد. ترکيه از آن زمان درصدد تنوع بخشيدن به منابع انرژي خود و نيز کاهش وابستگي به گاز روسيه بوده است.
ترکيه و اسرائيل در زمان مذاکرات خود در خصوص پيشنهاد احداث يک خط لوله صحبت کردند. اين خط لوله گاز اسرائيل را به ترکيه و از آنجا به اروپا منتقل مي کند. اين طرح جزو توافقي که روز دوشنبه اعلام مي شود نيست. در عين حال، پيش بيني مي شود مذاکرات در مورد احداث اين خط لوله ادامه يابد.
رابطه ترکيه و حماس
اسرائيل نيز به نوبه خود مدتي مديد منزوي بوده است. اين انزوا ناشي از محاصره غزه و نيز بي ميلي تل آويو به مذاکره در مورد توافقي بوده است که به فلسطيني ها امکان خواهد داد کشور خود را تاسيس کنند. با اين حال، اسرائيل بارها از طريق ميانجي ها تلاش کرده است مانع درگيري با حماس شود. اسرائيل از سال 2014 هيچ ميانجي نداشته زيرا روابط مصر و حماس تيره شده است.
اوفرا بنگيو Ofra Bengio محقق ارشد در مرکز مطالعات آفريقا و خاورميانه دايان و استاد دانشکده « تاريخ خاورميانه » در دانشگاه تل آويو گفت :« ترکيه که به حماس اجازه داده است در خاک اين کشور دفتر داشته باشد، اکنون در موضعي قوي براي ايفاي نقش يک ميانجي قرار دارد.»
مقامات ترکيه تلاش کرده اند بين ابراز همبستگي با فلسطيني ها و تلاش ها در جهت اعمال نفوذ بر سرنوشت غزه توازن برقرار کنند.
مقامات اسرائيلي گفتند مقامات ترکيه اي به آنها اعلام کرده اند به غير از اين توافق، کاري انجام نخواهند داد که موجب شود حماس به اجراي برنامه ريزي يا هدايت فعاليت نظامي بر ضد اسرائيل بپردازد. مقامات ترکيه اي گفتند اين توافق به حماس اشاره اي نمي کند. مقامات ترکيه اي گفتند هيچ قولي براي مهار کردن حماس را تاييد نمي کنند.
حماس از وارد شدن به مذاکرات سازش با اسرائيل خودداري و از سال 2008 تاکنون سه بار با اسرائيلي جنگ کرده است.
اردوغان روز جمعه در استانبول با خالد مشعل رئيس دفتر سياسي حماس ديدار کرد تا رئوس اين توافق را به اطلاع وي برساند. مقامات ترکيه اي گفتند اردوغان به مشعل اطمينان خاطر داد آنکارا با وجود دست برداشتن از درخواست خود مبني بر پايان يافتن محاصره غزه، به حمايت از فلسطيني ها ادامه خواهد داد.
احمد يوسف از مقامات حماس به خبرگزاري معان فلسطين گفت:« اردوغان به حماس اعلام کرد هر کاري ممکن بوده براي لغو يا کاهش اين محاصره انجام داده است.»
تلاش براي بهبود وجهه مخدوش شده آنکارا
پيش بيني مي شود افزايش دسترسي ترکيه به غزه موجب اجراي طرح هاي مهمي شود.
ناميک تان سفير پيشين اسرائيل در آمريکا و از اعضاي هيئت مديره شرکت ساختماني STFA Investment گفت :« ما آماده رسيدگي به همه مشکلات غزه از جمله مشکلات مسکن، زير ساخت ها، آب و برق هستيم.»
سولي اوزل استاد دانشگاه قدير هاس استانبول گفت:« اين وضع به ترکيه امکان مي دهد اعلام کند دست کم محاصره فلسطيني ها در غزه را کاهش داده است و به اين شکل وجهه خود را در منطقه بهبود دهد.»
در عين حال، کادر رهبري ترکيه مجبور است در بحبوحه مخالفت هاي مردم با اسرائيل، به پيامدهاي داخلي اين موضوع در ترکيه نيز رسيدگي کند.
اوگور يلدريم يکي از وکلاي خانواده هاي کشته شده در حمله اسرائيل روز يکشنبه گفت موکلانش اگر اجازه نيابند پرونده ها بر ضد اسرائيل را پيگيري کنند، از دريافت غرامت خودداري خواهند کرد.