به گزارش راستین آنلاین حمید فدایی گفت: با توجه به وجود آثار متعدد از دوره‌های بعد از هخامنشی به صورت ممتد تا دوره‌های متاخر اسلامی در شهر استخر و نیز کاووش آثار مستند که نشان دهنده سکونت در هزاره ۴ و ۵ قبل از میلاد در این محوطه است، ضرورت و اهمیت حفاظت، نگهداری و مستند نگاری در این محوطه را ضروری کرده است.
وی با اشاره به وسعت ۷۰ هکتاری محوطه تاریخی استخر افزود: مستند نگاری شامل تهیه نقشه‌های توپوگرافی این منطقه و مستند نگاری آثار کاووش شده و آثار سنگی موجود با استفاده از فناوری‌های نوین مثل اسکنر‌های نوری و اسکن لیزر‌ها از شاخص‌ترین فعالیت‌های در حال انجام در این محوطه است.
وی ساماندهی و احیای مسیر بازدید، برای دسترسی به آثار موجود و نور پردازی و مانیتورینگ در شب و مرمت آثار سنگی شاخص در این مجموعه را از دیگر فعالیت‌های حفاظتی و مرمتی در این محوطه ذکر کرد.
فضل الله حبیبی، کارشناس باستان شناسی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در این رابطه تشریح کرد: استخر در لغت به معنای انبار آب یا شهر شاه است و اولین بار این نام در متون پهلوی به نام شهرستان‌های ایران شهر و نیز در کتیبه‌ای در کاخ تچر تخت جمشید حک شده است.
حبیبی بیان کرد: رشد و شکوفایی شهر استخد مربوط به دوره قبل از ساسانی و فرا هخامنشی است و بر اساس احتمالات مرکزیت پارس را در آن دوران داشته است.
وی به جرز سنگی و قلمه ستون با سرستون گاو که تنها آثار شاخص و بازمانده در محوطه هست اشاره کرد و گفت: به اعتقاد برخی مورخان این دو اثر مربوط به قدیمی‌ترین مسجد ایران است و متعلق به دوره فراهخامنشی است.
این باستان شناس، اظهار داشت: این دو اثر تنها بخش باقیمانده از شبستان ۴هزار و ۹۰۰ متر مربعی بنای مسجدی است که داری ۱۲۸ ستون بوده است.
وی افزود: بر اساس کاووش‌های انجام شده در بازه زمانی ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ توسط هرتسفلد و اشمیت در شمال و شمال غربی محوطه و آثار سنگی و سفالی بدست آمده در این محوطه، دوره ساسانی دوران شکوفایی شهر استخر بوده که تا دوره‌های اسلامی ادامه داشته است.
او در ادامه گفت: بر اساس همان مستندات، شهر استخر بخش عامه نشین دوران هخامنشی بوده است.
در حال حاضر جرز سنگی باقیمانده در این محوطه در حال مرمت است.
شهر تاریخی استخر در فاصله ۱۲ کیلومتری شمال تخت جمشید قرار دارد