شیدا نه ساله است و پی درپی وسایل خود را مرتب می کند. همه کتاب های او باید به صورت مرتب ومنظم و به صورت خاصی چیده شده باشد. اگر کتابی سرجای همیشگی اش نباشد، ناراحت میشود و گریه می کند، لباس ها و وسایل دیگرش هم باید به روشی خاص روی هم و سر جای همیشگی اش قرار بگیرد وگرنه او مضطرب و وحشت زده می شود که مبادا اتفاق بدی بیافتد. او مرتب دست هایش را می شوید با آنکه تمیزند و اگر نشوید یا جلوی او را بگیرند به شدت ناراحت می شود. توالت رفتن های او طولانیست و حدود ده دقیقه طول میکشد که بیشتر به سبب شستن دست ها و آبکشی است. حمام های او دست کم یک ساعت طول میکشد و او مرتب خودش را میشوید وآب میکشد وبه همین دلیل سعی میکند دیر به دیر حمام برود. اگر روی لباسش لکی کوچک باشد آن را نمی پوشد و اگر کسی جز خود و مادرش دست به لباس هایش بزند آنها را نمی پوشد تا دوباره شسته شوند. این مشکل باعث شده است که او وقت کافی برای خواندن درسها یا بازی با هم سالان خود نداشته باشد.
بابک سی ساله است. وی آنقدرزیاد متوجه مرتب بودن است که ساعت ها در مرتب کردن و باز آرایی وسایل روی میزش صرف می کند. او قبل از آنکه همه چیز را دقیقا سر جایش گذاشته باشد نمی تواند خانه را ترک کند.
مریم بیست ودو ساله است. او میترسد که به هر چیزی دست بزند آلوده به میکروب باشد، بنابراین برای باز کردن درها دستکش میپوشد وهر چند دقیقه اجبارا دست خود را می شوید تا از شر میکروب ها خلاص شود.
وسواس به دو صورت فکری وعملی نمود می کند و ریشه در اضطراب دارد. فرد در دام الگوهای فکری و رفتارهای تکراری گرفتار می شود. وسواس اختلال اضطرابی مزمنی است که با اشتغال ذهنی مفرط در مورد نظم و ترتیب و امور جزیی وهمچنین کمال طلبی همراه است. فرد مبتلا به وسواس حتی با وجود اینکه می داند افکار یا رفتارهایش بی معنی وناراحت کننده است، برایش سخت است که افکار و اعمال تکراری را متوقف کند.
این اختلال شامل افکار، تصاویر و تکانه های تکراری مزاحم ورفتارهای اجباری است که فرد به طورتکراری انجام میدهد. رفتارهای اجباری مانند شستشو و آب کشی، شمارش، مرتب کردن اشیا به شکل خاص و وارسی و چک کردن مکرر برخی کارها(خاموش بودن گاز، سماور یا قفل بودن درها و…)
مهمترین علایم وسواس عبارتند از:
الف- وجود فکر وسواسی یا عمل وسواسی یا هر دو که با این علائم تعیین می شود:
۱- افکارو تکانه ها یا تصاویر ذهنی تکراری و مقاوم که از نظرشخص مزاحم و نامتناسب محسوب می شوند و اضطراب و ناراحتی بهوجود می آورند.
۲- افکار و تصاویر ذهنی، فقط نگرانی ساده در مورد مسائل زندگی واقعی نمیباشد.
۳- شخص می کوشد این افکار را نادیده گرفته و یا از ذهن خود بیرون کند یا آنها را با عمل یا فکر دیگر خنثی کند.
۴- شخص واقف است که این افکار حاصل ذهن خود او هستند( یعنی از خارج تحمیل نمی شوند).
ب- در طول اختلال شخص به افراطی یا غیر منطقی بودن افکار و اعمال وسواسی خود آگاهی پیدا کرده است.
ج- افکار و اعمال وسواسی ناراحتی شدید ایجاد می کنند. وقت گیر هستند یا بهطور قابل ملاحظه ای در برنامه های معمول یا فعالیت های اجتماعی و روابط با دیگران تداخل می نمایند.
د- ناشی از تاثیر مستقیم یک ماده دارویی، سوء مصرف دارو یا یک اختلال کلی طبی نمیباشد.
شیوع این اختلال در کودکان وبزرگسالان به یکسان دیده می شود. درتمام سنین رخ می دهد. اما در سنین جوانی کمی شایع ترست. مردان و زنان به یک اندازه ممکن است به آن مبتلا شوند اما در مردان عمدتا در سنین پایین تری نسبت به زنان روی می دهد.
- فاطمه بهروزی، کارشناس ارشد مشاوره با ۳۲ سال سابقه تدریس ،تحقیق، تالیف و مشاوره