ایران در پسا برجام اگرچه نشان داده تمایل زیادی به رابطه با اروپا و در مرتبه بعد آمریکا دارد اما هیچ گاه غافل از دیگر کشورهای جهان نبوده است. سفرهای دوره ای ظریف به قاره سیاه، سفر روحانی به آمریکای جنوبی و ملاقات های اخیر دکتر ظریف با سران بسیاری از کشورها در نیویورک نشان داد ایران با سالهای انزوا فاصله روشنی گرفته و امروز با اکثر کشورهای جهان روابط در حال رشد و مثبتی را تجربه می کند که سالها از آن محروم گشته بود.
ایران در دوره روحانی کوشیده آرام آرام از توجه بیش از اندازه و افراطی به غرب بگذرد و نشان دهد دیگر کشورها نیز در نظر این کشور حائز اهمیت هستند زیرا تمایل و وابستگی به یک سمت می تواند در بزنگاه بسیار خطرناک باشد لذا گوناگونی روابط و ارتباطات متنوع میزانی از خطرات یاد شده را کم کرده و از واژگونی ماشین دیپلماسی و متعاقب آن عدم کسب منافع جلوگیری کند.
اگر چه در گذشته کشورهای کوچک و متوسط تنها نگاه خود را معطوف به ارتباط با قدرت های برتر جهان می کردند اما با گذشت زمان و نزدیک شدن کشورها از لحاظ توانایی نظامی، سیاسی و اقتصادی به یکدیگر و از هم پاشیده شدن نظام دو قطبی( آمریکا-شوروی) به یکباره معادلات در سطح نظام بین الملل دچار تحولی اساسی شد و بر روی مناسبات همه کشورها تاثیرات شگرفی گذاشت تا جایی که امروز کشورها تقریبا همه بازیگران را با اهمیت دانسته، هیچ حرکتی در روزگار حاضر را بی توجه باقی نمی گذارند.
از این روی است که سفر روحانی را باید در قالب یاد شده ارزیابی نمود. خبرها حاکی از بسته شدن قراردادهای گوناکون با ویتنام است که می تواند این مناسبات سیاسی و متعاقب آن اقتصادی کشور ایران را از انزوای پیشین رها سازد و هم بازارهای جدیدی را بر روی اقتصاد به شدت نیازمند واردات و صادرات بگشاید.
هر چه از برجام می گذرد شاهد قراردادهای بزرگتر و از لحاظ اهمیت مهمتری هستیم که اولا نیازمند یک دیپلماسی قدرتمند سیاسی است و در مرحله بعد هوشمندی اقتصادی کارشناسان را می طلبد که خوشبختانه در حال حاضر در هر دو حوزه دارای ذخایر با تجربه ای هستیم. تنها وجود محمدجواد ظریف و تیم هسته ای که از پس آن مذاکرات کشنده برآمدند نوید روزهای خوشی در سیاست خارجی و بهبود وضعیت اقتصادی ایران را می دهد که اگر شرایط برای سرمایه گذاران در بخش خصوصی فراهم آید به عنوان مکملی قوی عمل خواهد نمود و به شکوفایی اقتصادی منجر خواهد شد.
شرق آسیا و همگرایی( آ.س.آن) بی نظیری که در آن منطقه است می تواند ایران از آن به مثابه یک الگو در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه بهره گیرد اما به خوبی می دانیم که وضعیت در خاورمیانه در حال حاضر زمانی نمی گذارد که به همگرایی مشابهی مانند آ.س.آن فکر کنیم. اما کمترین اقدام ایران می تواند این باشد که با سفر به کشورهای عضو آ.س.آن آنها را راغب سازد که حتی الامکان به عنوان عضو ناظر در آن سازمان حضور داشته باشد.
اگر چه تک تک کشورهای جنوب شرق آسیا امروز به توسعه یافتگی قابل قبولی دست یافته اند اما ورود به جمع آنان( آ.س.آن) قدرت چانه زنی ایران را تا حد زیادی بالا می برد. حرکت کشورهای یاد شده به سمت توسعه یافتگی چنان چشمگیر بوده که بسیاری از کارشناسان را متعجب کرده و برخی را مُصر ساخته که بحران اقتصادی کنونی جهان ناشی از بی نیازی جنوب شرق آسیا به اقتصاد اروپا و امریکاست. کشورهایی که پیشتر وارد کننده محسوب می شدند خود امروز به قدرت صادراتی و تجاری تبدیل گشته اند که بسیاری از نیازهای غرب را تهیه کرده منجر به باقی ماندن کالاهای غربی روی دست کارخانه داران شده اند.
لذا حرکت برابر و متوازن به سمت شرق و غرب می تواند ناشی از تیزهوشی کارشناسان سیاسی و اقتصادی ایران باشد که خود فداید بسیاری در بر خواهد داشت.
اینکه در هر جایی که آمریکایی ها پیشتر قدم گذاشته اند ما هم قدم می گذاریم نمی تواند اتفاقی باشد. شاید در ایران هنوز این تفکر وجود دارد که امریکایی ها با شیطنت همیشگی خود بعد از برجام می کوشند کشورها را دور از ایران نگه دارند لذا مقامات ایران با سفر به آن کشورها توطئه دشمن دیرینه خود را خنثی می کنند. این تنها می تواند یک ادعا باشد و هنوز نشانه موثق و روشنی از اینکه چنین درخواستی که از سوی امریکایی ها مطرح شده باشد وجود ندارد.
به هر روی ارتباطات گسترده و متنوع آسیب پذیری کشور را تا حد قابل قبولی پایین می آورد و هیچ فرصتی در افزایش مناسبات را نبایست از دست داد. حال این ارتباط با انگلستان باشد یا با ویتنام...
سفر به کشورها و مذاکره با مقامات بلند پایه آنان به ما کمک خواهد کرد تا در حوزه های مختلف دستاوردهای قابل توجهی را نصیب خود کنیم پس سفر روحانی به هانوی را یک فرصت مغتنم باید در نظر گرفت چرا که قطعا منافع متنوعی را به سمت کشور خواهد آورد.
مهدی مرادی- کارشناس ارشد روابط بین الملل