متاسفانه بحران مدیریتی گذشتگان در کارنامه کشاورزی معاصر استان کاملا مشهود است؛ چراکه در دهه های گذشته، هیچ یک از متولیان با اقتدار در مقابل ازدیاد چاه های غیرمجاز ایستادگی نکردند و امروزه کار به جایی رسیده که بسیاری از اهالی فارس برای تهیه آب شرب هم با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می کنند و شاهد فرونشست های بی شماری هستیم. این درحالی‌ست که شیوه های نوین و علمی کشاورزی در سالیان اخیر مورد توجه زارعان قرار گرفته و پیش از این نشانه های زیادی از کشت های منسوخ غرقابی و پرورش محصولات غیراقتصادی به چشم می آمد. با بیان این مقدمه، به این موضوع می رسیم که استان فارس با اتکا به کشاورزی رادیکالی و افراطی تا حدود زیادی از فعالیت در عرصه صنایع صنعتی بازمانده و بروز آلزایمر در این زمینه سبب شده نسل های معاصر تاوان آن را پس دهند.
بیایید نگاهی گذرا به صنایعی که دیگر نشانی از فعالیت آنها دیده نمی شود، بیندازیم. در گذشته نه چندان دور، صنعت الکترونیک و مخابرات شیراز گوی سبقت را از پایتخت نشینان و اهالی نصف جهان و خطه دیرینه ترک زبانان با همه امکانات شان ربوده بود و به همت مهندسان بومی، شاهد تولید محصولات باکیفیتی بودیم که مرزهای استان را درهم نوردیده و به شایستگی سودای صادرات را در سر می پروراند. اما متاسفانه هجمه واردات بی رویه و لجام گسیخته کالاهای ارزان و بی کیفیت چشم بادامی ها سبب شد قطب الکترونیک ایران در پرتو بی مهری ها رویه زوال بپیماید و شیراز جایگاه خود را در این زمینه از دست بدهد. متاسفانه در آن ایام طرح حمایت از کالای ایرانی به سان امروز در کانون توجه قرار نداشت و وارد کنندگان در خلأ قوانین حمایت از تولیدکنندگان ایرانی، عرصه را بر صنایع نوپای فارس تنگ کردند. نتیجه کار چنان شد که در سالیان اخیر، دیگر نشانی از محصولات صنایع الکترونیک فارس در بازارهای ایران و فارس نیست و مارکت هشتاد میلیونی وطنی، به راحتی به تولیدکنندگان خارجی و دلالان بین المللی هبه شده است.
کارخانه آزمایش هم وضعیت بهتری نسبت به صنایع الکترونیکی و مخابراتی فارس ندارد. ناتوانی کارخانه در پرداخت دیون، سبب شده خطوط تولید این مجتمع صنعتی دست از کار کشیده و به بانک واگذار شود. در این میان، صدها نفر از کارگران و کارشناسان شاغل در این مجموعه صنعتی به جرگه بیکاران پیوستند و بسیاری از خانواده ها در مسیر فروپاشی قرار گرفتند. به یاد داریم که محصولات باکیفیت کارخانه هایی نظیر آزمایش و ارج، به خوبی توان رقابت با محصولات برون مرزی را داشتند و حتی در مقاطعی، شاهد صادرات آن به کشورهای همسایه بودیم. البته هنوز هم در خانه های سنتی ایران بازمانده هایی از نسل آزمایش، ارج و جنرال وجود دارند که نشان از کیفیت مرغوب آنهاست.
در شرایط کنونی، وضعیت نابسامان اقتصادی فقط گریبانگیر صنایع فارس به سردمداری کارخانه های پرقدمت و نام آشنا نشده، بلکه بسیاری از کارگاه های کوچک نیز در مسیر مشکلات چاره ای جز تعطیلی و تعدیل نیرو ندارند و هر روز شاهد کاهش فعالیت های صنایع در شهرک های صنعتی و کارگاه های حاشیه شهر هستیم. به یاد داشته باشیم که بیکاری، یک آسیب اجتماعی مولد شناخته می شود و به دنبال آن چالش هایی نظیر اعتیاد، فروپاشی کانون خانواده، بزهکاری، جرم، مهاجرت کورکورانه و آسیب هایی از این دست سایه سنگین خود را بر جامعه مدنی ایران خواهند انداخت.
اما راهکار خروج از بحران چیست؟ به طور مسلم برای بهبود وضعیت صنایع فارس نمی توان نسخه واحدی برای همه صنایع تجویز کرد. ابتدا دولت باید سیاست های پیشینیان را بازنگری کرده و رویکرد جدیدی برای حمایت از صنایع اتخاذ کند. با مروری بر آنچه در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم گذشت، درمی یابیم ایرانیان دیگر تمایلی به افزایش رقم یارانه های نقدی ندارند و از دولت می خواهند به جای پرداخت 45500تومان، از صنایع به طور علمی و عملی حمایت کند. در اقدام بعدی، باید با در نظر گرفتن حقوق مصرف کنندگان، در واردات کالاهایی که مشابه داخلی دارند با سختگیری مضاعفی عمل کرد. چنانچه تولیدکنندگان خارجی به حضور در بازار جذاب و هشتاد میلیونی ایران تمایل دارند، می توانند خطوط تولید خود را در اینجا برپا کرده و با مشارکت نیروی کار ایرانی به فعالیت بپردازند. یکی دیگر از اقداماتی که می تواند باعث رونق صنایع شود، برخورد مستدام و مقتدرانه با ورود اجناس قاچاق است. امروزه در بازار ایران بسامد حضور کالاهای قاچاق در مواردی بیش از اجناسی است که از مرزهای قانونی و پرداخت عوارض به کشور وارد می شوند و این مسئله، صنایع کشور را در وضعیت وخیمی قرار داده است.
با مروری ایجازوار بر مواردی که صنایع فارس و ایران را تهدید می کند، باید به این نکته اشاره کرد که رونق صنعت به مثابه افزایش درآمد ناخالص کشور است و با اتکا به آن می توان از رشد لجام گسیخته آسیب های اجتماعی جلوگیری کرد. امید می رود صنایع پرقدمت و نوظهور فارس نیز از دوران بحران به سلامت عبور کنند و در سال های اخیر، بیش از این شاهد کوچک تر شدن بدنه صنعتی فارس نباشیم؛ اگرچه توقعاتی مبنی بر قطب کشاورزی بودن، همچنان بر سر فارس سایه انداخته و آن را تهدید می کند.
سایه سنگین قطب کشاورزی بودن همیشه بر سر فارس و فارسی ها سنگینی کرده است.