آمریکا که خود مانع بزرگی در راه رسیدن سرمایه و کالاهای سرمایه ای ست اما با شکایت و فشارهای رو به افزایش ایران رو به رو شده است. جان کری در آخرین اظهار نظر خود از برخی از گشایش ها خبر میدهد و از طرفی در گذشته نه چندان دور وی مشکلات ساختاری داخل ایران را مبنای بی میلی سرمایه گذاران و بانک های خارجی صحبت به میان می آورد.
آمارهای جدید نشان می دهند آمریکا و ایران مبادلات تجارتی خود را افزایش داده اند و در این میان آمریکا میزان بیشتری از کالاهای مصرفی روانه ایران کرده است. و ایران نیز به صورت سنتی فرش و پسته به آن کشور صادر کرده که در گذشته نیز سابقه اش وجود داشت.
به نظر می آید آمریکایی ها ابایی از صادرات کالاهای خود به بازار ایران ندارند اما اجازه سرمایه گذاری به شرکت هایی که دست به تولید و ایجاد حرکت و بردن اقتصاد ایران به سمت توسعه یافتگیِ هر چند اندک را نمی دهند.
واضح است هر چه دلارهای ایران مصروف کالاهای تنها مصرفی ساده همچون ماشین "شورولت" شود دو هدف را برای آمریکایی ها به ارمغان خواهد آورد. اولا، کالاهای امریکایی بازارشان را حفظ خواهند کرد و اقتصاد امریکا از آن سود سرشاری خواهند برد ثانیا، وابستگی و درجا زدن اقتصاد ایران ناشی از عدم تولید داخلی روز به روز افزایش خواهد یافت.
ایران در نتیجه سالها تحریم و خروج شرکت های بین الملی جهانی از فن آوری مدرن محروم بوده است و بر همین اساس بسیاری از کارخانه هایش تعطیل یا نیمه تعطیل شده اند.
چرا که از یک سو نتوانسته اند تولیدات مدرن و به روز شده ای را به بازار عرضه کنند و از سوی دیگر در مقابل کالاهای گاها قاچاق مدرن و پیشرفته مقاومت کنند و از چرخه رقابت خارج و محو شده اند.
شکی وجود ندارد آمریکا بی اطلاع از وضعیت بازار ایران نبوده و از نیازمندهای آن در جهت توسعه و پیشرفت غافل نبوده است. همگان میدانند اقتصاد ایران به دو عنصر سرمایه و فن آوری روز نیازمند است که هر دو را باید در خارج از مرزهای خود جستجو کند.
موانع بانکی و تحریم های که آمریکا معتقد است مربوط به پرونده هسته ای نیست شرکت ها و بانک های اروپایی را هراسان کرده، عطای بازار ایران را به لقایش بخشیده اند.
اگر چه روی کاغذ قراردادهای بزرگی بسته شده اند اما در مقام عمل آنها پا پس کشیده اند. ایرباس نمونه ای از همان شرکت های اروپایی بود که چشم به بازار ایران داشت اما رسیدن ایرباس به ایران به درازا کشیده شده است.
هواپیماهای مدرن ایرباس اگر در باند فرودگاه های ایران بنشینند میتواند نوید بخش روزهای خوش صنعت حمل و نقل باشیم. باید یادآور شد هواپیما هم تنها یک کالای مصرفی بوده و تنها شاید ایران را در بخش حمل و نقل و توریسم و نه قطعا صنایع پایه ای یاری کند و ممکن نیست به توسعه آنچنانی ایران کمک چندانی کند.
حالا این غول هواپیما سازی دنیا، بوئینگ قدم در راه ایران گذاشته تا شاید بازار مصرفی بزرگِ تازه آزاد شده را فتح نماید که خود منوط خواهد بود به اجازه برخی از نهادهای آمریکایی! اگر گفته کری را ملاک قرار دهیم و اگر بر این باور باشیم که آمریکا از صدور برخی از کالاهای نگرانی به دل راه نمی دهد می توانیم اعلام کنیم که آمریکا در جهت حفظ برجام گاهی چنین امتیازاتی را روانه ایران خواهد کرد که تنها برخی از نیازمندیها را رفع کند.ولی قرار نیست فضایی مهیا کند تا ایران در آن به آسانی چرخ های صنعت خود را به حرکت در آورده، توسعه یافتگی را تجربه کند.
ورود چند ایرباس و بوئینگ اگر چه دریافتیِ چشمگیری نیست اما می توان از آن به عنوان اتفاقی مثبت که نشانه اعتماد دوباره بازار جهانی به بازار ایران است یاد کرد، دقیقا چیزی که اقتصاد در حال توسعه ایران به شدت به آن نیازمند است.
مهدی مرادی- کارشناس ارشد روابط بین الملل