زنده‌ماندن‌های صوری

 1400 هم سال سختی به نظر می‌رسد؛ سخت‌تر از سال‌ها و دهه‌های دشواری که  بر ما گذشت. امسال هم درآمد اقشار فرودست و متوسط جامعه که بیشترین اعضای هرم مدنی را در بر می‌گیرند، در بهترین حالت شاید به چهار میلیون تومان در ماه برسد و این در حالی است که بهای سبد معیشتی و اجاره‌بها و سایر نیازهای اولیه زندگی، نیم‌نگاهی به ده‌میلیون تومان دارند. شاید روی کاغذ این فاصله 5میلیونی فقط تعدادی عدد به همراه صفرهای پرشمار باشد، اما در زندگی روزمره تجربه آنها جان‌فرسا می‌شود. به راستی مردم چگونه گسل بین دستمزد و سبد حداقلی معیشتی را جبران می‌کنند و تکلیف این فاصله چندمیلیونی چیست؟
بسیاری برای آنکه بتوانند از پس تهیه سبد معیشتی که بر پایه شاخصه‌های حداقلی چیده شده برآیند، چاره ای جز روی آوردن به شغل‌های دوم و سوم ندارند. این در حالی است که آمار اشتغال و بیکاری هم در ایران ارقام مطلوبی را نشان نمی‌دهد و گروهی از جوانان برای یافتن همان شغل اول هم با بن بست روبه‌رو هستند. به همین دلیل است که بسامد مشاغل کاذب رو به فزونی گذاشته و بسیاری از جوانان با وجود تحصیلات عالی، برای رهایی از بیکاری به آنها پناه می‌برند. با این همه، مشکل آزاردهنده این است که تهیه سبد معیشتی از طریق افزودن بر ساعات کار هم عواقبی به دنبال دارد. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل فقدان حضور همسر در ساعات طلایی شبانه روز، دچار خلأهای عاطفی می‌شوند و سرانه روزافزون گسست‌های خانوادگی ریشه در همین مسئله دارد.
شماری دیگر، برای جبران فاصله دستمزد با سبد معیشتی خانواده ناچار به حذف بسیاری از نیازهای ضروری شده اند. با نگاهی گذرا درمی‌یابیم ایرانیان به دلایل ناهمخوانی میزان درآمد و هزینه‌های جاری، دیگر تمایل چندانی به سفر، دیدوبازدیدهای فامیلی، تهیه پوشاک، تفریح‌های روزمره و مؤلفه‌هایی از این دست که سلامت روانی جامعه و پایداری بنیان خانواده‌ها را تضمین می‌کند، نداشته و به پناهگاه‌های ناامن و مجازی و آلوده پناه برده اند. به همین دلیل، فاصله چشمگیر مخارج و دستمزد بسیای از ما را بر آن داشته تا به تأمین نیازهای حداقلی یا به عبارتی زنده ماندن صوری بسنده کنیم.
فرایند پس انداز هم به طور کلی از اذهان اقشار فرودست و متوسط جامعه ایران پاک شده و هنگام بروز سوانح و بروز هزینه‌های غیرمترقبه، بنیان خانواده‌ها دچار گسست و فروپاشی می‌شود. امروزه، بسیاری به دلیل ناتوانی در پرداخت دیه به محبس افتاده اند و زندگی آنها رو به تباهی است. اگر میزان درآمد، فرصت محدودی برای پس انداز فراهم می‌ساخت، امروزه آمار زندانیان جرائم غیرعمد بسیار کمتر از سطح فعلی بود و تأمین هزینه‌های درمان، به دل‌مشغولی اول بسیاری از خانواده‌ها تبدیل نمی‌شد.
فاصله دستمزد با هزینه‌ها، سبب شده بسیاری خانواده‌ها از فرزندآوری هم طفره روند و با وجود همه اشتیاق فراوانی که وجود دارد، چاره ای جز ادامه زندگی به صورت حداقلی نداشته باشند؛ در حالی که فرزندآوری یکی از نیازهای بنیادین و اساسی کشور برای رشد و سربلندی به حساب می‌آید. تولد کودک، به زندگی مشترک قوام و صلابت بخشیده و زمینه‌های استحکام آن را پدید می‌آورد. با وجود این، بسیاری از خانواده‌ها به دلیل مشکلات معیشتی و فاصله ای که میان دستمزدها و سبد معیشتی خانواده برقرار است، به ناچار از این مسئله طفره رفته و یکی از دلایل اصلی ازدیاد خانواده‌های تک فرزند و بی فرزند، به چالش‌های روزافزون اقتصادی بازمی‌گردد.
و اما راهکار دولت برای مقابله با فاصله ای که میان دستمزد و هزینه‌ها به وجود آمده، چیست؟ تجربه نشان داده ضریب گرانی و تورم همیشه از افزایش دستمزدها پیشی می‌گیرد و اقتصاد مدرن هم تزریق مستقیم پول به جیب مردم را توصیه نمی‌کند. گروه عمده ای از ایرانیان هم بر این مسئله تأکید می‌کنند که به دنبال افزایش یارانه‌های نقدی نبوده و ترجیح می‌دهند درآمد دولت صرف بهبود آمار اشتغال، به حرکت درآمدن چرخ‌های صنعت، رونق تولید، گسترش زیرساخت‌های درمانی، افزایش حمایت‌های بیمه ای، ثبات در عرصه پول‌های خارجی، مهار تمام بهارها، توجه به دغدغه‌های نگران کننده محیط زیستی و موارد کلانی از این دست شود. با این همه، نباید نیازهای فوری مظلوم ترین اقشار جامعه را قربانی اهداف کلان و درازمدت کرد و آنها را در گردابی که گرفتار آمده اند تنها گذاشت. 1400 هم سال سختی به نظر می‌رسد.