واردات خودرو برای اولین بار در ایران حدود 102 سال گذشته آغاز شد. زمانی که مظفرالدین شاه قاجار دو دستگاه خودرو رنو را در یکی از سفرهای خود در سال 1297 از فرانسه به ایران آورد، راه ورود خودرو به کشور باز شد.
ایرانی‌ها که مردمانی علاقمند به ماشین بوده و هستند در همان سال از خودروهای وارده به کشور از فرنگ استقبال خوبی کردند، گرچه زمانی نگذشته بود که هر دو دستگاه خودرو رنو که از جمله اولین خودروهای وارداتی به ایران بودند به دلایلی از بین رفتند. با این حال اما ورود خودرو به ایران دیگر از علایق بزرگان کشور شده بود و به نوعی پای واردات خودرو به کشور به ویژه برای تهرانی‌ها باز شده بود.
تاریخچه واردات خودرو
بعد از مطفرالدین شاه واردات خودرو ادامه داشت و در زمان پهلوی نیز به اوج خود رسیده بود. واردات بنز، بی‌ام و، شورلت، فیات و... رونق بسیار داشت تا اینکه انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و بعد از آن جنگ تحمیلی آغاز شد. در هشت سال جنگ تحمیلی با توجه به شرایط کشور به مدت 8 سال واردات خودرو متوقف شد و خودرویی وارد ایران نگردید.
بعد از جنگ شرایط واردات خودرو به مانند سابق ادامه پیدا کرد با این تفاوت که کشورهای آسیایی و اروپایی توجه خود را بیشتر به ایران معطوف کردند تا در کنار خوردوهای داخلی چون پیکان بازار ایران را از آن خود کنند. اما در سال 1373 به یکباره اعلام شد به زودی واردات انواع خودرو ممنوع می‌شود. در این شرایط همچنین اعلام شد که هر شرکتی قصد خروج از ایران را دارد اعلام کند که در پی آن مشکلات متعددی همچون خودروهای دپو شده در گمرک، خوردوهای پیش فروش شده و … در آن زمان به وارد کنندگان ضررهای زیادی زده شد؛ در نهایت پرونده واردات خودرو در دهه 70 بسته شد.
در دهه 80 بعد از مجددا درهای واردات ماشین به کشور باز شد و نمایندگی‌ها نیز یکی پس از دیگری فعالیت تجاری‌شان را در ایران از سر گرفتند. رونق بازار خودرو، فروش اقساطی و لیزینگی خودروهای وارداتی در کنار خودروهای داخلی فرصتی شد تا دستی به سر و روی مدل‌های قدیمی‌تر ماشین‌ها در کشور کشیده شود و بازار خودرو نو نوار شود.
اما در دهه 90 بر اساس آمار روزهای طلایی واردات خودرو شکل گرفت. در این دهه نمایندگی‌های رسمی خودرو در این زمان یکی پس از دیگری مجوز فعالیت و واردات ماشین گرفتند و رونق نسبی به بازار خودروهای خارجی و بازار مشترک برگشت. این وضعیت تا تابستان سال 94 به صورت نسبتا ثابت ادامه داشت؛ اما درست پس از قرارداد مشترک 1+5 و امضای برجام، شانس مجدد به صنعت خودرو ایران بیش از پیش شد تا جایی که قراردادهای جوینت ونچر یکی پس از دیگری صورت گرفت و خطوط تولید مشترک و گمرک مملو از خودروهای جدید شد.
در پایان دهه نود شاید بتوان گفت که روزهای سیاه خودرو فرا رسید و نوروز 97 به علت نوسانات ارزی قیمت خودرو به دو برابر افزایش پیدا کرد و در خرداد همان سال نیز آمریکا از برجام خارج شد تا وضعیت خودرو بغرنج تر شود. در این زمان بسیاری از شرکای ایران در صنعت خودرو با بیانه‌ای خروج خود از ایران را اعلام کردند. در تیرماه سال 97 نیز وزیر صنعت آب پاکی را بر روی دست وارد کنندگان ریخت و واردات خودرو به صورت کامل ممنوع اعلام شد.
هیاهوی واردات خودرو
اواخر اردیبهشت‌ماه 1400، با برگزاری جلسه‌ای با حضور قطعه‌سازان، مدیران ایران خودرو و سایپا و مقامات وزارت صمت برگزار شد و طی این جلسه نامه‌ای به رئیس کمیسیون صنایع مجلس ارائه شد. در این نامه مطرح شد که خودروسازان مخالف واردات خودرو نیستند بلکه این سیاست موجب افزایش رقابت در صنعت خودروسازی خواهد شد. از سوی دیگر انتخابات نزدیک بود و نامزدهای انتخاباتی با حمایت از واردات خودرو سعی داشتند تا رای مردم را از آن خود کنند.
اواخر نیمه ابتدایی سال 1400، مجلس در خصوص طرح آزادسازی واردات خودرو پیشنهادی ارائه کرد که در آن ذکر شده بود "هر شخص حقیقی یا حقوقی می‌تواند به ازای صادرات خودرو، قطعات خودرو، سایر کالاها یا خدمات مرتبط با انواع صنایع نیرومحرکه یا از طریق واردات بدون انتقال ارز نسبت به واردات خودرو تمام برقی، هیبریدی یا بنزینی و گازسوز با برچسب انرژی B و بالاتر یا دارای شاخص ایمنی سه ستاره و بالاتر، بر اساس گواهی‌های استاندارد معتبر، معادل ارزش صادراتی خود، اقدام کند."
اما شورای نگهبان در طرح ساماندهی بازار خودرو، در خصوص واردات خودروهای برقی با تعرفه صفر ایراداتی مطرح کرده بود و این طرح را با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و قانون اساسی اعلام می‌دانست. پس از کش و قوس‌های فراوان بالاخره طرح در مجلس بر اساس ایرادات شورای نپهبان رفع گردید، اما همان ابتدای مهرماه، مخالفت هیئت عالی نظارت مجمع با واردات خودرو به روش مجلس، اعلام شد و در مجمع تشخیص مصلحت نظام رأی نیاورد.
همین مساله باعث شد تا درگیری‌های بسیاری بین موافقان واردات خودرو و مخالفان آن درگیرد. عدم کیفیت مناسب خودروهای داخلی، نداشتن تنوع در پلت فرم، ایمن نبودن آنها و... مواردی بود که از سوی موافقان واردات خودرو به خودروسازان داخلی وارد بود و همین مساله را به واردات خودرو ربط می‌دانند. آنها معتقدند که واردات خودرو، خودروسازان داخلی را مجبور به رقابت کرده و انحصار بازار خودرو را از دست انها خارج می‌کند.
از سوی دیگر هم مخالفان واردات بر این عقیده هستند که واردات خودرو بر خلاق حمایت از تولید داخلی بوده و باعث ورشکستگی خودروسازان داخلی و به تبع آن بیکاری نیروهای آنها خواهد شد. بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان بر اساس اعلام رییس کمیسیون صنایع و معادن کلیات طرح واردات خودرو در مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد.کبری تالارپشتی، رییس کمسیون صنایع و معادن با اشاره به بررسی طرح واردات خودرو در مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: کلیات طرح واردات خودرو به شرط صادرات خودرو، قطعه و خدمات نیروی محرکه در جلسه امروز مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد.
طرح صدور مجوز واردات خودرو به هیئت دولت رفت
در حالی که حدود ۴ سال از ممنوعیت واردات خودرو می گذرد اکنون تمامی نهادهای تصمیم گیر در این خصوص از دولت و مجلس گرفته تا مجمع تشخیص مصلحت نظام به این نتیجه رسیده اند که واردات خودرو از سر گرفته شود.
ساعاتی پیش سخنگوی دولت از ارسال طرح پیشنهادی صدور مجوز واردات خودرو به هیات دولت برای تصویب، خبر داد. علی بهادری جهرمی در حساب کاربری خود در توییتر نوشت:
«طرح پیشنهادی صدور مجوز واردات خودرو در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت مطرح و جهت تصویب به هیات دولت تقدیم شد.»
ریزش قیمت خودروهای وارداتی اولین اثر از سرگیری واردات خودرو خواهد بود. در طول این ۴ سال مالکان خودروهای وارداتی از یک سو به دلیل افزایش قیمت ارز و از سوی دیگر توقف عرضه سود عجیب و غریبی را روی خودروهای وارداتی بردند. در حال حاضر خودروهای بنز و ب ام و و تویوتا لندکروز مدل ۱۰ سال قبل از مدل ۲۰۲۲ در دیگر کشورها گرانتر عرضه می شوند.
واردات خودرو کمترین اثرش آن خواهد بود که بساط این سودجویی چند ساله را از بازار خودروهای خارجی در کشور جمع خواهد کرد.