به گزارش راستین آنلاین حمید فدایی، در حاشیه این بازدید با تاکید بر مدیریت منابع آبی در دوران تاریخی مختلف، مطرح کرد: موضوع آب و مدیریت منابع آبی از دوران باستان تا کنون از مهمترین دغدغه های انسان بوده است و به همین دلیل شاهد مهندسی دقیقی در این باره در دوره های مختلف تاریخی از جمله در دوران عیلام، هخامنشی و به ویژه در دوره ساسانی هستیم.
وی ادامه داد: این مهندسی امروزه بخشی از میراث تاریخی و در پاره ای از موارد از جمله در شوشتر خوزستان بخشی از میراث جهانی ما را شکل داده است.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با اشاره به ایجاد و مدیریت شبکه گسترده آبرسانی، بیان کرد: اطلاعات تاریخی ما از دوره هخامنشی و به ویژه در مناطق اصلی و پایتختی این امپراطوری بزرگ همچون پارسه و پاسارگاد نشان از فراهم شدن زیرساخت های قبل یا به موازات بنیان نهاده شدن شهرها بوده است؛ به ویژه نوآوری های دولت هخامنشی در این زمینه بسیار ریشه ای و حیاتی بوده است و ایجاد و مدیریت شبکه گسترده آبرسانی در مراکز مهمی همچون پاسارگاد و پارسه نتیجه رویکرد دولت هخامنشی به این موضوع بوده است.
وی گفت: بررسی های این مناطق تا کنون به شناسایی سامانه های مختلف آبی شامل تعداد زیادی سد، بند، استخر و کانال ها و آبراهه ها در محدوده دشت مرودشت، دشت مرغاب، دشت پاسارگاد، دشت خرمبید، دشت سرپنیران، دشت کمین و منطقه ارسنجان انجامیده است.
فدایی در ادامه خاطر نشان کرد: این بررسی ها و مطالعات بخشی از پروژه بزرگی است که از سوی دو پایگاه میراث جهانی پاسارگاد و تخت جمشید به انجام می رسد و با مراحلی همچون مستندنگاری سازه های آبی، انجام مطالعات فنی و تاریخی بر روی سازه های آبی همراه گردیده و از این رهگذر معرفی بهتر سازه ها و به سامان نمودن وضعیت حفاظتی آن ها را در برنامه دارد و در حال حاضر نیز بند یا سد تنگ آسیاب از سازه های آبی و تاریخی دوران هخامنشی به عنوان بخشی از زنجیره مهندسی این دوره، در برنامه مستندنگاری و مطالعه قرار دارد.
وی با تاکید بر ضرورت همکاری جامعه محلی در این فرآیند، افزود: اگر چه دخل و تصرف در عرصه و حریم این سد تاریخی طی چند دهه گذشته آسیب هایی را به پیکره این اثر ارزشمند تاریخی وارد آورده است اما با برنامه ریزی های در حال انجام و همکاری جامعه محلی امیدوار به حفاظت بهتر از این سد تاریخی هستیم؛ نصب تابلوی راهنما، حذف گام به گام مداخلات محیطی در منظر تاریخی سد و از جمله پاکسازی ساختمان های جدید و متروکه ای که طی سالیان گذشته در مجاورت سد ساخته شده اند، تعطیلی و یا انتقال کارگاه ها و فعالیت های معادن سنگ به فاصله ای دورتر از منظر تاریخی سد از جمله مواردی است که در بازدید های اخیر از سوی جامعه محلی مورد پذیرش قرار گرفت و در این باره قول مساعدت داده شد.
فدایی گفت: در همین ارتباط موضوع مستندنگاری و نقشه برداری محوطه سد نیز با روش های زمینی و استفاده از پهباد از جمله برنامه های مهمی است که توسط متخصصین پایگاه های پاسارگاد و تخت جمشید انجام خواهد شد.
افشین ابراهیمی، مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد در ادامه سد تنگ آسیاب را یکی از سازه های آبی تاریخی از دوران هخامنشی با پلان قوسی دانست و در این باره گفت: در مرز میان شهرستان ارسنجان و شهرستان مرودشت در دهانه تنگ کوهستانی نیز تنگ آسیاب جای گرفته است.
وی گفت: این بند از گونه بندهای خاکی با هسته رسی و پوسته لاشه است که در هنگام آبادانی نزدیک به 280 متر طول، پهنای 45 متر و بلندای 7 متر بوده است.
ابراهیمی افزود: از ویژگی های این بند، پلان کمانی(قوسی) آن است که نمونه ای منحصر به فرد از بندهای هخامنشی به شمار می آید و تاکنون همانند آن شناسایی نشده است.
حمیدرضا کرمی، کارشناس مسئول باستان شناسی پایگاه میراث جهانی پاسارگاد این بند را به همراه دیگر سازه های آبی ساخته شده در ناحیه پاسارگاد و تخت جمشید به عنوان دو مرکز مهم هخامنشی دانست و بیان کرد: این بند باستانی، بخشی از برنامه های عمرانی و زیرساخت حکومتی بوده است که مهمترین کارکرد آن کنترل سیلاب های فصلی و ذخیره سازی آب برای ماه های گرم سال بوده است که آب ذخیره شده در دریاچه بند سبب رونق کشاورزی و باغداری و رفاه زندگی عمومی ساکنان دشت توابع می شده است.
کرمی در ادامه گفت: آب بند تنگ آسیاب از سیلاب های فصلی و چشمه سارهای بالا دست که زمانی جاری بوده است فراهم می شده است.
این کارشناس اظهار داشت: شوربختانه این بند در دهه های گذشته، آسیب زیادی به آن وارد شده و بخش هایی از آن تخریب شده است. با این وجود این بند تاریخی در برنامه جامع پژوهشی و حفاظتی سازه های آبی ناحیه پاسارگاد و تخت جمشید قرار گرفته است و امیدواریم جدای از انجام پژوهش ها و مطالعات باستانشناسی و دیگر مطالعات و علوم وابسته به سازه های آبی و مدیریت منابع آب تاریخی، حفاظت اضطراری و ساماندهی پیکره سد و بخشی از محیط پیرامون آن نیز به هرچه زودتر انجام شود.
کرمی گفت: جدای از بند، یک آسیاب منحصر به فرد نیز در نزدیکی بند وجود دارد که ساختمان آن دارای پلان و نقشه زیبا و ویژه ای به صورت دو قلو است و به نسبت سالم باقی مانده است اما نیاز به حفاظت اضطراری و ساماندهی دارد.
وجود بند، جوی های آبرسانی و آسیاب در این منطقه و همچنین چندین تپه و اثر شاخص در دشت همگی در ارتباط با چگونگی تامین آب و اهمیت مدیریت و بهره برداری مناسب از منابع آب موجود در منطقه بوده است.