راستین آنلاین: شکی آمیخته به نگرانی که احتمالا تا آخرین روز اقامت این بیلیونر سفیدپوست در کاخسفید پابرجا خواهد بود. دلایل نیز چنان واضح است که نیازی به بازگو کردن ندارد؛ از مخالفت ترامپ و حزب جمهوریخواه با هرگونه برنامهی محیطزیستی و طرحشان مبنی بر استخراج و سوزندان هرچه بیشتر زغالسنگ و دیگر سوختهای فسیلی (جمهوریخواهان آمریکا و بهویژه دونالد ترامپ معتقدند گرمایش زمین هیچ ارتباطی با فعالیت بشر ندارد)، تا نگاه آشکارا فاشیستی رئیسجمهور منتخب آمریکا به کارگران مهاجر، مسلمانان و حتی زنان. با این همه سیاست خارجی آقای ترامپ هم در سطحی گستردهتر از ایالات متحده آمریکا، نگرانیهای جهانی را برانگیخته است؛ از جمله نگرانیهای زیستمحیطی، نگرانیهای امنیتی و نگرانی ویژه نسبت لغو تعهدات بینالمللی آمریکا در معاهدههای رسمی و قراردادی. نگرانتر از همه نیز احتمالا سران سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، سازمان ترانس ـ پاسفیک و حتی کشورهای عربی حاشیه خلیجفارس.
گرچه هنوز بسیاری نسبت به اجراییشدن وعدههای انتخاباتی دونالد ترامپ تردید دارند و ازقضا تردیدها نیز اغلب منطقی است، با این حال اما نمیتوان از احتمالاتی که با رویکار آمدن یک کنگره (مجلس نمایندگان به اضافه سنا) با اکثریت جمهوریخواه و یک رئیسجمهور دستراستی جمهوریخواه در کشوری چون آمریکا ممکن است روی دهد؛ چشم پوشید. چرا که به قول نوام چامسکی قرارگرفتن کنترل تمام اهرمهای قدرت اجرایی، مقننه، و دیوان عالی کشوری مثل آمریکا در دستان حزب جمهوریخواه، عملا «خطرناکترین تشکیلات سیاسی تاریخ جهان» را تشکیل داده است. با این حال اما حتی اگرگزاره چامسکی هم درست باشد، اهرمی به نام «حقوق بینالملل» احتمالا قادر خواهد بود که حتی جلوی «خطرناکترین» تشکیلات سیاسی جهان هم بایستد.
نتیجه انتخابات آمریکا در ایران هم اگر نگوییم با بیم و نگرانی، دستکم با شکوتردیدهایی همراه بوده است؛ بهویژه آنکه یکی از شعارهای انتخاباتی آقای ترامپ درباره بزرگترین معاهده بینالمللی قرن میان ایران و قدرتهای جهانی بوده است و رئیسجمهور منتخب آمریکا هم که به «غیرقابل پیشبینی» بودن شهره است؛ از آغاز فعالیتهای کمپین انتخاباتی خود علیه برجام حرف زده است و به طرق گوناگون آن را مورد نکوهش قرار داده است. بنابراین حالا پرسش اینجاست که آیا ترامپ اصولا قادر خواهد بود که برجام را بههم زند؟ آیا آمریکای ترامپ مهمترین دستاورد سیاست خارجی دولت دوم باراک اوباما را هم مثل مهمترین دستاورد داخلیاش (سیستم خدمات درمانی موسوم به اوباماکِر) برهم خواهد زد؟ یا آنکه به جای برهم زدن برجام به سراغ گزینههای جایگزین برای مقابله با قدرت جمهوری اسلامی ایران خواهد رفت؟ برای بررسی بیشتر این موضوع، گفتوگویی ترتیب دادیم با مهدی مرادی کارشناس ارشد روابط بینالملل و این پرسشها را با او در میان گذاشتیم. مرادی نیز با اشاره به اینکه برهم زدن برجام امری نامتحمل است، تحلیل خود از شرایط حاکم بر قدرت های جهانی پس از روی کار آمدن ترامپ و همچنین آینده رابطه ایران و اتحادیه اروپا را بیان می کند. مشروح این گفت و گو را در ادامه بخوانید.
با انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیسجمهور جدید آمریکا، دو دیدگاه درباره برجام به وجود آمده است. نخستین دیدگاه آن است که ترامپ طبق آنچه وعده داده است، یا برجام را به هم زند، یا آنکه متن برجام را تغیر دهد. موضوعی که البته با واکنش صریح اتحادیه اروپا و قدرتهای جهانی (موسوم به پنج بهاضافه یک) روبهرو شده است و آنها از این بیلیونر خواستهاند که این توافق بینالمللی را با چالش رو به رو نکند. با این حال، و با وجود یک کنگره جمهوریخواه، باراک اوباما اعلام کرده است که دونالد ترامپ خیلی زود با «واقعیت» برجام روبهرو خواهد شد و علیه برجام اقدامی انجام نخواهد داد. با این اوصاف به نظر شما در دوران ریاستجمهوری آقای ترامپ چه چشماندازی در برابر برجام وجود دارد؟
من معتقدم جمهوریخواهان اگر میخواستند در همان دوره اوباما هم با برجام مخالفت کنند و به آن رأی مخالف دهند، آنقدر در سنا و کنگره قدرت داشتند که این کار را انجام دهند. اما آنها هم به این واقعیت رسیده بودند که تنها راهحل برای پرونده هستهای ایران، برجام است. اغلب مخالفتهای آنها نیز بیشتر به این علت بود که رقیب آنها [دموکراتها] موفقیتی به دست آورده بود و احتمال میدادند این موفقیت در انتخابات به یاری هیلاری کلینتون بیاید. بنابراین من موضع اولیه جمهوریخواهان کنگره در مخالفت با برجام را بیشتر یک ژست سیاسی میبینم. حتی لابی صهیونیستی هم این واقعیت را پذیرفته بود که راهی جز برجام وجود ندارد و تنها بحث آنها بر سر کیفیت مذاکرات و دستاوردهای آمریکا از این توافق بود. بنابراین تقریبا همه با برجام موافق بودند و شاید تنها مخالف جدی، عربستان سعودی بود؛ چراکه آگاه بود که ایران پس از برجام در خلیجفارس از موقعیتی بهتر از گذشته بهرهمند خواهد شد. حتی اسرائیل هم قانع شده بود، چون اگر برجام وجود نداشت و بهعنوان مثال جنگی رخ میداد، اسرائیل بیش از همه ضرر میکرد؛ چرا که این کشور کوچک درست در مجاورت حزبالله لبنان قرار دارد.
اگر این تحلیل را بپذیریم، به نظر شما با روی کار آمدن دونالد ترامپ و احتمالا تقویت موضوع کنگره جمهوریخواه، چه چشماندازی در برابر آینده برجام قرار دارد؟
به نظر من با آغاز به کار دولت جدید در آمریکا، در روزهای آغازین طرح هایی برای ایجاد اشکال در برجام و یا بازبینی برجام آماده خواهند کرد تا فشاری به آن وارد کنند، اما این یک مانور سیاسی مقطعی خواهد بود و آنها نیز تدریجا به این نتیجه می رسند که تغییر در برجام غیر ممکن است.
آیا وقتی سندی در شورای امنیت تصویب شود، به لحاظ حقوقی امکان تغییر آن وجود دارد؟
در برجام شروطی هست که اگر طرفین ناراضی بودند، بررسی کنند؛ یا مفادی را تغییر دهند. البته این موضوع نیازمند رضایت همه کشورهاست، و به همین خاطر است که روسیه، چین ایران و کشورهای اروپایی تاکید میکنند که این توافق چند جانبه است؛ نه توافقی دوجانبه بین دو کشور که یک کشور بخواهد از قالب آن خارج شود و اعتراض کند. هرچند فضا برای لغو این قرار داد وجود دارد، چون همه قرار دادها شروطی دارند، اما برجام یک ویژگی خاص دارد که بُعد امنیتی آن است. به این شکل که ایران قطعا اجازه نخواهد داد شروط دیگری بر کشور تحمیل شود. از سوی دیگر اتحادیه اروپا، چین و روسیه هم اگر آمریکا اقدامی علیه برجام انجام دهد، با آن برخورد خواهند کرد؛ به این خاطر که احساس می کنند آمریکا آنها را به هیچ انگاشته و این اتفاق در آینده به خطری برای سایر توافق های بین المللی تبدیل شود.
آیا ممکن است که ترامپ لوایح تحریمی خارج از متن برجام به کنگره ببرد تا از این طریق به خواسته هایش برسد؟
حتی یکی از مشاوران ترامپ گفته بود آمریکا تلاش می کند قدرت تولید موشک های بالستیک را از ایران بگید رویایی است چرا که ایران سالهاست این توان را دارد و هر سال که میگذرد دقت این موشک ها بیشتر می شود
با این تفاسیر آیا ایران، اروپا، روسیه و چین می توانند محور همکاری های تازه ای تشکیل بدهند؟
اساسا کار مهم برجام این بود که اجماع جهانی علیه ایران را شکست. از سویی اروپا اکنون مرحله وخیم اقتصادی را سپری می کند، روسیه هم به خاطر تحریم بر سر قضیه اوکراین وضعیت نامساعدی دارد. جز این اروپایی ها سال هاست تلاش می کنند وابستگی نفتی و گازی خود به روسیه را کاهش دهند و بازارهای جدیدی را کشف کنند تا اگر موضوعی مانند اوکراین به وجود آید، مجبور نباشند به روسیه باج بدهند.
شرکت های ریز و متوسط اروپایی وارد ایران شده اند شرکت های بزرگ که ممنوعیت های بانکی دارند هنوز موفق نشده اند .
بنابراین آیا روابط اقتصادی ایران و اروپا بعد از روی کار آمدن ترامپ بهبود خواهد یافت؟
در صورتی که اتحادیه اروپا اجرایی کردن اقتصاد درون گرا را در پیش بگیرد و اجازه ندهد واردات سایر کشورها از جمله چین وارد این کشور شود و با زیر پا گذاشتن قوانین تجارت آزاد اقتصاد خود را تقویت کند؛ در خود اتحادیه اروپا سازوکار ایجاد اقتصاد اروپایی وجود دارد. از سویی ممکن است اروپایی ها به واسطه نفوذی که بر روسیه دارند و همکاری هایی که با چین و سایر کشورهای آسیای شرقی دارند، به سمت همکاری های بیشتر بروند. اما به نظر می رسد ترامپ هم آرام آرام خواهد فهمید که به همکاری های تجاری نیاز دارد تا اقتصاد آمریکا را زنده نگه دارد، و این همکاری ها منوط به رعایت قوانین بین المللی تجارت خواهد بود. اما درباره پرسش ما؛ ایران و اروپا از گذشته و حتی در دوره تحریم هم تبادلات اقتصادی داشتند، اما با واسطه. مثلا کالاهای اروپایی با چند برابر قیمت به دست ایران می رسید. اروپایی ها اما از روزی که ماجرای برجام آغاز شد، به دنبال این بودند که اهداف اقتصادیشان را دنبال کنند. چون اروپا در وضعیت اقتصادی بدی قرار دارد و نمیخواهد ایران را به عنوان یک بازار اقتصادی حیاتی و مهم با قابیلت ها و ظرفیت های فراوان را از دست دهد. از همین رو دشوار است که بگوییم اروپایی ها زیر فشار آمریکا خواهند رفت؛ چراکه بانک های بزرگ اروپایی و شرکت های بزرگ به سران اروپایی فشار می آورند که این بازار را از دست ندهند. در صورتی هم که اروپایی ها ببینند ترامپ می خواهد به سمت تغییر یا کاهش اثر برجام پیش برود؛ گوش به فرمان او نخواهند چون باید در بقیه مسایل هم گوش به فرمان باشند.
شک جهان به شوک انتخاب ترامپ
بیشتر بخوانید 102
نظر دادن
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «راستین آنلاین» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.