بافت تاریخی شیراز که روزگاری نه چندان دور خاستگاه مردمانی علاقمند به فرهنگ و سنت این سرزمین بوده و از پس بوی نم کاه گل خانه هایش درکوچه پس کوچه های تاریخ، شمیم مهرو محبت به مشام می رسید،امروز اسیر چنگال بی رحم دستگاه های تخریب شده است.
دستگاه هایی که گرچه می توانند وسیله ای برای عمران شهری باشند،اما امروز به کابوسی برای فرهنگ و تاریخ این شهر تبدیل شده اند.
نعره لودر و بولدوزر هایی که امروز پیچ و خم های تاریخ در بافت ۳۶۰ هکتاری فرهنگی و تاریخی شیرازرابه تلی از خاک تبدیل می کنند،به دغدغه ای بزرگ برای علاقمندان به میراث فرهنگی و آثار باقی مانده از نیاکان مردم این شهر تبدیل شده است.
آثاری که شناسنامه و هویت تاریخی شهر شیراز محسوب می شوند.
گرچه در چند سال اخیر نوع اقدامات انجام شده در این بافت همواره به چالشی میان دوستداران میراث فرهنگی و مجری طرح گسترش حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) تبدیل شده اما موج جدید تخریب ها که با تخریب دو خانه قاجاری یدالله منتصری و شمس سلیمی رنگ و بوی جدیدی به خود گرفت با خبر احتمال تخریب قریب الوقوع یک خانه تاریخی دیگر در این بافت وارد فازجدیدی شده است.
داستان خانه های منتصری و سلیمی چه بود؟
درگذشته محلهی اسحقبیگ در محدودهی محل گودعربان کنونی، حوالی سهراه احمدی و نیز محلهی بیاتهای پشت آستانه (سید علاءالدینحسین) را شامل میشده است که بناها ی تاریخی آن متعددی در دل آن جای گرفته است.
محله ای که در تقسیم بندی شیراز قدیم جزو محلات حیدری بود و علت نام گذاری آن هم این بود که شیخ جمال الدین ابواسحق اینجو پسر محمود شاه (که مردم شیراز در آن زمان او را امیر اسحق بیگ یا اسحق بیگ میگفتند) بر مدعیان حکومت فایق آمد و خود، حکومت فارس را به دست گرفت و تا سال ۷۵۴ هجری قمری، شیراز را اداره کرد.مردم شیراز به پاس دادگری و هیمت وی نسبت به آبادی شیراز نام او را بر این محله گذاشتند.
اما دو خانه ای که متعلق به عهد قاجار در این محله و از معدود آثار باقی مانده تاریخی از دوران قاجار در منطقه از شهر شیراز بودند چند شب پیش به صورت مشکوکی مورد هجوم ماشی آلات راه سازی قرارگرفتند تا خانه های منتصری و سلیمی نیز به جمع آثار تخریب شده چند سال اخیر بپیوندند.
این اتفاق گرچه با موج شدید مخالفت ها توسط مدیران شهری و مسئولان میراث فرهنگی قرار گرفت اما بی تفاوتی متولیان طرح توسعه حرم شاهچراغ (َع) نسبت به این اتفاق ناگوار باعث شد تا رفته رفته افکار عمومی نیز نسبت به این موضوع حساسیت بیشتری از خود نشان دهد.این حساسیت ها زمانی پررنگ تر از قبل شد که پای رسانه های نیز به بازار انتقاد از تخریب این آثار باز شد.
شهر بی دفاع
روزنامه همشهری روز سه شنبه 8 اسفند در گزارشی مفصل از روند شدت گرفتن تخریب آثار تاریخی در بافت تاریخی فرهنگی شهر شیراز،این شهر را شهر بی دفاع خواند وبا انقاد از عدم پاسخگویی مسئولان حرم شاهچراغ(ع) گفت: «طرح توسعه 57هکتار از بافت تاریخی شهر شیراز از مدتها قبل آغاز شده است؛ طرحی که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی نه طرح توجیهی دارد و نه برای آن اقدام کارشناسی صورت گرفته است. این طرح حتی پیوست میراث فرهنگی هم ندارد؛ طرحی که دولت تمامی دستگاههای اجرایی را به تهیه پیوست سازمان میراث فرهنگی برای پروژههای توسعهای ملزم کرده است. سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری 2روز پیش در بیانیهای اعلام کرد: مجری طرح توسعه حرم شاهچراغ مقصر تخریب این بافت ارزشمند است؛ بافتی که پرونده ثبت جهانی آن در مرحله تدوین بود.»
شهررا آب برد ،شهر دار را خواب!!!
در میان تمام واکنش ها نسبت به تخریب این آثار ارزشمند تاریخی ،واکنش شهردار بافت تاریخی فرهنگی شهر شیراز در خصوص بی تفاوت بودن شهرداری این قسمت از شهر شیراز به تخریب سه ساعته دو خانه باقی مانده از عصر قاجار درجای خود جای تامل داشت.
وقتی روز دوشنبه گذشته هادی شهدوست در مقابل سئوال نمایندگان مردم در شورای اسلامی شهر شیرازقرار گرفت ،گفت:« فردای روز تخریب دومین خانه تاریخی ثبت ملی شده در شورای شهر شیراز حضور داشته و گزارشهای آن روز را نخوانده بوده است وی درکمال تعجب از تخریب شبانه این دوخانه اظهار بی اطلاعی کرد.»
در حالیکه به نظر می رسد شهردار بافت تاریخی فرهنگی شهر شیراز یکی از بزرگترین اشتباهات تاریخی خود را مرتکب شده،شهردار مرکزی شیرازدر واکنش به این اتفاق از مردم معذرت خواهی کردوگفت: «شهرداری شیراز مسئولیت قانونی در حفظ میراث فرهنگی ندارد و قانونگذار مسئولیت همه نهادها و سازمانها را بهطور واضح مشخص کرده است.»
اسکندرپور در عین حال تاکید کرد که مصوبه شورای عالی شهرسازی در خصوص طرح توسعه حرم به این معنا نیست که خانههای تاریخی ثبت شده مشمول قانون حفاظت از اماکن تاریخی و فرهنگی نمیشوند.
این در حالی بود که چندی پیش معاون گردشگری استاندار فارس در گفت و گو با خبرنگار مهر، اعلام کرده بود که طرح جامعی برای بافت قدیمی و تاریخی شیراز مد نظر قرار دارد تا بیش از گذشته شاهد توسعه صنعت گردشگری در شهر شیراز باشیم.
محمد ابراهیم فروزانی دراین گفتگو تمامی دستگاه ها را مسئول نگهداری از بافت تاریخی شیراز دانست و اعلام کرد که همگان باید تلاش کنند که شاهد توسعه و رونق بافت باشیم.
باز شدن پای کمیسیون اصل نود مجلس به پرونده
در تب و تاب نطق های اعضای شورای شهر و واکنش های متعدد مسئولان ملی و محلی نسبت به تخریب دو خانه منتصری و سلیمی،بهرام پارسایی نیز خبر از ورود کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی به این پرونده داد و گفت: شهر شیراز یکی از شهرهای شناخته شده و مورد توجه مردم است و به عنوان پایتخت فرهنگی ایران، شهر علم و ادب و سومین حرم اهل بیت شناخته میشود.
وی یکی از ویژگیهای این شهررا وجود بافت تاریخی و میراث فرهنگی در آن دانست و افزود: ضعف شدید در مدیریت میراث فرهنگی باعث شده طی چند سال گذشته به طرق مختلف آثار میراثی در بافت تاریخی مورد تعرض قرار گیرد.
بهرام پارسایی افزود: در قوانین و دستورالعملهای مربوط به میراث فرهنگی و مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری چگونگی صیانت از خانههای میراثی و تاریخی پیشبینی شده اما در چند سال گذشته چندین بار خانههای میراثی به بهانه توسعه حرم مطهر شاهچراغ تخریب شدهاند.
نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: میراث فرهنگی به شکایت بسنده کرده و اقدام جدی در این زمینه انجام نداده است در حالیکه نکته مهم پیشگیری از تخریب این اماکن است و سازمان میراث فرهنگی، معاونت گردشگری استانداری و شهرداری باید در این باره پاسخگو باشند که متاسفانه اقدام جدی از سوی آنها مشاهده نمیشود.
پارسایی با بیان اینکه تخریب خانههای تاریخی به بهانه توسعه حرم موجب ایجاد بدبینی مذهبی و نارضایتی مردم میشود، یادآور شد: قطعا توسعه حرم میتواند بر جاذبههای مذهبی و فرهنگی ما بیفزاید و تنوع بیشتری برای زوار ایجاد کند اما انجام این اقدامات باعث میشود تعارضی در این زمینه به وجود بیاید.
این عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس با بیان اینکه در طرح توسعه حرم جایی برای اختصاص قبر به افراد متقاضی پیشبینی شده، تصریح کرد: قطعا خانههای تاریخی برای زائران جذابیتی به مراتب بیشتر از قبور مردم دارد.
وی با اشاره به شکایات واصله از شهروندان شیراز و سازمانهای مردمنهاد در این زمینه، یادآور شد: بر همین اساس موضوع در کمیسیون اصل ۹۰ مطرح شده و ما در هفته اول بعد از تعطیلات مجلس جلساتی را در این زمینه تشکیل میدهیم و از مسئولین ذیربط برای ارائه توضیح دعوت خواهیم کرد.
پارسایی همچنین گفت: تخریب خانههای تاریخی اقدامی جبرانناپذیر است که با صدور بیانیه مشکل حل نخواهد شد و طرح شکایت میراث فرهنگی به روش قبل و بدون پیگیری جدی، بینتیجه خواهد ماند.
نگرانی ها شدت می گیرد
مهدی حاجتی که به نظر می رسد دوست دارد شفاف سازی در مدیریت شهری را به الگویی برای مدیریت شهری تبدیل کند،شامگاه چهارشنبه 9 اسفند در با انتشار یک توئیت در فضای مجازی از آرایش هجومی ماشین آلات تخریب بافت تاریخی شهر شیراز خبر داد ونوشت:«بنا برگزارش های رسیده ماشین آلات دراختیار حرمامشب سوخت گیری کرده که می تواند نشانه اقدام برای تخریب خانه ای دیگردربافت تاریخی باشد.به مسئولین امنیتی و میراثی استان و شهرداراطلاع داده ام تیم هایی را به آنجا می فرستند.
درخواست کمک از نهاد های مدنی را داریم.»
به نظر می رسد اینکه در سکوت محض مدعیان فرهنگی و کسانیکه چند روز گذشته می رفتند تا از یک سوء تفاهم در خصوص تصاویر شهدا، در شهر آشوبی بزرگ برپا کنند مسئولان شهری و استانی نیز با لکنت زبان و رودربایسی واکتفا کردن به چند نطق پیش از دستور چندصدور چند بیانیه بخواهند از میراث فرهنگی شهر دفاع کنند،نتیجه ای جز آب رفتن روزانه میراث فرهنگی این شهر و تبدیل میراث فرهنگی به قبرهای چند میلیونی نتیجه ای دیگر به دنبال نخواهد داشت.نتیجه ای که بهرام پارسایی پیش از این به آن اشاره کرده بود!